کتاب کمدی الهی اثر دانته آلیگیری – سه جلدی

معرفی

مجموعه سه جلدی «کمدی الهی» اثر «دانته آلیگیری» شاعر تاثیرگذار ایتالیایی توسط «کاوه میرعباسی» ترجمه شده است. این کتاب بزرگ‌ترین اثر نویسنده و بزرگ‌ترین شاهکار ادبیات ایتالیا و حتی یکی از بزرگ‌ترین آثار ادبی تاریخ جهان به شمار می‌آ‌ید. دانته با این مجموعه نه‌تنها بزرگ‌ترین اثر ادبی کشور خود را آفریده بلکه زبان مملکت ایتالیا را پی‌ریزی کرده است. دانته در «کمدی الهی»، سفر خیالی خود را به دوزخ، برزخ و بهشت روایت می‌کند. دو راهنما در سفر دانته به دنیای پس از مرگ، او را همراهی می‌کنند؛ «ویرژیل» شاعر رومی که چند قرن پیش از دانته زندگی می‌کرده در دوزخ و برزخ راهنمای اوست. «بئاتریس پورتیناری» که مورد علاقه‌ی دانته بوده راهنمای او در بهشت است. دانته در این کتاب از مراحل مختلف دوزخ، برزخ و بهشت می‌گذرد و در این مراحل با شخصیت‌های مختلف تاریخی برخورد می‌کند، تا عاقبت در آخرین مرحله بهشت به دیدار خدا می‌رسد. دانته الیگیری (Dante Alighieri) شاعر مشهور ایتالیایی (1265 ــ 1321 میلادی) و از چهره‌های اثرگذار در ادبیات ایتالیا و دیگر بخش‌های اروپاست. از او آثار متعددی به‌جای مانده که مشهورترین آن‌ها «کمدی الهی»، «زندگانی نو»، «ضیافت»، «سلطنت» و «آهنگ‌ها» نام دارند. این کتاب را انتشارات «کارگاه فیلم و گرافیک سپاس» منتشر و راهی بازار کتاب کرده است.

دوزخ، برزخ، بهشت

داستان این کتاب شرح مواجه خیالی دانته آلگیری به عنوان نویسنده، با دنیای پس از مرگ است. دانته به عنوان شخصیت اصلی این رمان، به دنیاهای دوزخ، برزخ و بهشت سفر می‌کند. سه عالمی که بنا به اندیشه‌های مسیحی، هر یک تاثیر بسزایی در سرنوشت آدمی بعد از مرگ دارند. دانته در این کتاب به بازگویی مراحل مختلف بهشت و دوزخ و برزخ می‌پردازد. او در حین گذر از این سه مکان اصلی با شخصیت‌های محتلفی برخورد می‌کند و با آن‌ها به گفتگو می‌پردازد. برخی از این شخصیت‌ها عبارتند از: ابن سینا، ،جالینوس، بقراط، ابن رشد، ویرژیل، هومر، سقراط، ارسطو، افلاطون و حتی اسکندر مقدونی! دانته تمام این روایت برخوردش با آدمها و مکان های مختلف را به صورت نظم بیان کرده است. در این راه طولانی، دو نفر راهنمای او هستند. در دوزخ و برزخ، «ویرژیل» شاعر رومی که قرن‌ها پیش از او زندگی می‌کرده، وی را همراهی می‌کند و در بهشت، «بئاتریس» همراه دانته است.

غنای بالای ادبی

در آن زمان تنها دوگونه‌ی ادبی وجود داشت: کمدی و تراژدی. این اثر از آن رو کمدی نام‌گذاری شده است که تراژدی نیست. درواقع اگر خواسته باشیم این اثر را با توجه به تنوع ژانرهای ادبی در زمان حال بررسی کنیم، نمی‌توان به راحتی نام کمدی را برآن نهاد. این اثر به لحاظ ادبی آن‌قدر غنی است که بسیاری معتقدنداین اثر باعث پی‌ریزی زبان ادبی ایتالیا شده است. در واقع دانته با خلق این اثر، بزرگترین اثر ادبی ایتالیا را نوشت. بعد از انتشار این کتاب در ایتالیا، متن آن تبدیل به معیاری برای سخن‌آوری تبدیل شد. دانته از این جهت شباهت زیادی به «سعدی» دارد. در واقع «سعدی» و «حافظ» به علت نظم و نثر بی ‌نظیرشان، در زبان فارسی معیاری قوی برای سخن پردازی به زبان فارسی قرار می‌گیرند. نکته‌ای که در مورد زبان ایتالیایی در مورد دانته نیز صدق می‌کند. از طرفی دانته نیز به مانند سعدی دارای سبک «سهل و ممتنع» بوده است. او پیچیده ترین مفاهیم را به زبانی ساده برای خواننده بیان کرده است. در واقع فهم متن کمدی الهی ساده به نظر می رسد در حالی‌که سرشار از نمادها و استعاره‌های غنی بوده و شاید به همین دلیل ترجمه‌ی این متن کار به نسبت سختی قلمداد خواهد شد.

ویرژیل و بئاتریس؛ دو همراه همیشگی

ویرژیل در واقع، شاعر کلاسیک عصر یونان باستان است. معروف ترین اثر او «ترانه‌های روستا» و «انه اید» است. او در واقع یکی از راهنماهای دانته در سفر به دوزخ و برزخ است. دانته همیشه از علاقه‌ی  خود به ویرژیل سخن گفته و او را به نوعی استاد خود می‌پنداشته است: «چرا که تویی استاد و سرمشقم؛ وامدار کسی جز تو نیست سبکِ پر حلاوتی که منزلت نصیبم کرده.» او شعر ویرژیل را نمونه‌ی متعالی سبک کلاسیک و بیان هوشمند می‌داند و خود را به نوعی متاثرر از وی می‌شمارد. ویرزیل در «سرود شبانی چهارم» که یکی از پرآوازه ترین قسمت‌های کتاب اوست، به نوعی به پیشگویی میلاد مسیح پرداخته است. این قطعه نیز در اندیشه‌ی تاثیرپذیری دانته از وی، بسیار موثر واقع شده است. در کمدی الهی ویرژیل، نماد «خرد بشری» است. این شخصیت در طول روایت به دانته کمک می‌کند تا از دوزخ عبور کند. او حتی تا نیمه‌ی راه برزخ نیز او را همراهی می‌کند.  بئاتریس، در این کتاب راهنمای دانته در بهشت است. او زنی معمولی بوده که دانته به شدت او را دوست می‌داشته است. در واقع دانته فقط چند بار او را ملاقات کرده بود و در همین ملاقات‌ها به او علاقه‌مند شده بود. بئاتریس در جوانی از دنیا می‌رود و بسیاری اعتقاد دارند دانته همیشه در خیابان‌های فلورانش دنبال او می‌گشته است.

کمدی الهی؛ منبع الهام آثار هنری

تاکنون نقاش‌ها و مجسمه‌سازان بسیاری با الهام از صحنه‌های متعدد موجود در این اثر آثار خود را خلق کرده‌اند. بسیاری از صحنه‌های دراماتیک موجود دراین منظومه، موجب شده است آثار ملهم از آن نیز به همان شیوه داستان‌گون خلق شوند. بوتیچلی و میکل آنژ، دلاکروا و دوره، نقاش‌ها  و مجسمه‌سازانی بودند که دست به خلق آثاری بر اساس صحنه‌های کتاب کمدی الهی زده‌اند. ویلیام بلیک، شاعر معروف انگلیسی نیز بسیاری از شعرهایش را تحت تاثیرکمدی الهی سروده است. نکته‌ی جالب توجه این است که به باور برخی نوشتن خود کمدی الهی نیز ملهم از اثری قدیمی‌تر است. نام این اثر که منشا ایرانی دارد «ارداویرانامه» است. این کتاب در دوران پایان حکومت ساسانی نوشته شده است. کتاب در حدود هزار سال قبل از خلق کمدی الهی، به نگارش درآمده بوده است. موضوع کتاب نیز سفر به دنیای پس از مرگ است. از این رو بسیاری از منتقدان، نوشتن کمدی الهی را تاثیر پذیرفته از این کتاب می‌دانند.